Γράφει ο Δρ. Adam Taleb, Επεμβατικός Καρδιολόγος & Διευθυντής Τμήματος Σύμπλοκης Στεφανιαίας Νόσου – Χρονίων Ολικών Αποφράξεων (CTO), Δομικών Καρδιοπαθειών και Πνευμονικής Αγγειοπλαστικής Ιατρικό Κέντρο Αθηνών.
Ο υπέρηχος καρδιάς αποτελεί σήμερα βασικό στοιχείο στην αξιολόγηση του καρδιολογικού ασθενούς. Επιτρέπει τον άμεσο έλεγχο της λειτουργικότητας του μυοκαρδίου και των βαλβίδων της καρδιάς. Η δυναμική υπερηχοκαρδιογραφία κόπωσης καθιστά δυνατή και με άμεσο τρόπο την αξιολόγηση της μυοκαρδιακής λειτουργίας κάτω από την επίδραση τόσο φαρμακευτικού stress όσο και κατά τη διάρκεια ή αμέσως μετά από φυσική κόπωση. Με τη δισδιάστατη απεικόνιση τίθεται η διάγνωση της στεφανιαίας νόσου, όταν λόγω προκαλούμενης ισχαιμίας παρατηρούνται αλλοιώσεις στην κινητικότητα των τοιχωμάτων. Παράλληλα, η προσθήκη του δυναμικού Doppler επιτρέπει την εκτίμηση της επίδρασης της κόπωσης στην λειτουργία των βαλβίδων, στις πνευμονικές πιέσεις και στην κλίση πίεσης στον χώρο εξόδου της αριστερής κοιλίας, που αποτελούν βασικές παραμέτρους στη διερεύνηση της δύσπνοιας στην κόπωση. Η δυναμική υπερηχοκαρδιογραφία επιτυγχάνεται τόσο με φυσική κόπωση (σε κυλιόμενο τάπητα ή ποδήλατο – εργόμετρο) όσο και φαρμακευτικά (με την ενδοφλέβια χορήγηση δοβουταμίνης), ενώ για την καλύτερη απεικόνιση των καρδιακών κοιλοτήτων μπορούν να χρησιμοποιηθούν σκιαγραφικά μέσα ηχοαντίθεσης.
Ποιες είναι οι βασικές ενδείξεις;
Οι ενδείξεις για τη διενέργεια δυναμικής υπερηχοκαρδιογραφίας είναι 1) η διερεύνηση ασθενών με γνωστή στεφανιαία νόσο ή υποψία αυτής, 2) η μελέτη βιωσιμότητας του μυοκαρδίου, 3) η διερεύνηση δύσπνοιας κυρίως με την κόπωση, 4) σε ασθενείς με πνευμονική υπέρταση, ο έλεγχος της επίδρασης της άσκησης στις πνευμονικές πιέσεις, 5) η αξιολόγηση της μιτροειδικής βαλβιδοπάθειας στην κόπωση (τόσο η αλλαγή της κλίσης πίεσης στη στένωση μιτροειδούς όσο και η ανεπάρκεια μιτροειδούς), 6) η αξιολόγηση της στένωσης αορτικής βαλβίδας, ειδικά σε ασθενείς με σοβαρή στένωση αλλά ασυμπτωματικούς ή σε ασθενείς με χαμηλή κλίση πίεσης σε στενωμένη αορτική βαλβίδα και με χαμηλό κλάσμα εξώθησης, 7) σε ασθενείς με υπερτροφική μυοκαρδιοπάθεια για την ύπαρξη κλίσης πίεσης με την κόπωση στον χώρο εξόδου της αριστερής κοιλίας ή της εμφάνισης σοβαρής ανεπάρκειας μιτροειδούς με την άσκηση.
Ποιες οι αντενδείξεις;
Αντενδείξεις για τη διενέργεια δυναμικής υπερηχοκαρδιογραφίας είναι η παρουσία ταχυαρρυθμιών (όπως η κολπική μαρμαρυγή) και η μη ελεγχόμενη αρτηριακή υπέρταση στην περίπτωση που η μελέτη πραγματοποιείται με τη χορήγηση δοβουταμίνης. Η δοβουταμίνη είναι προ-αρρυθμιογόνο φάρμακο και αυξάνει τόσο τις σφύξεις όσο και την αρτηριακή πίεση, με αποτέλεσμα ένας ασθενής με κολπική μαρμαρυγή να μπορεί να εμφανίσει παροξυσμό της αρρυθμίας. Επίσης, δε συνιστάται η διενέργεια δυναμικού υπερηχογραφήματος σε ασθενείς με οξύ στεφανιαίο σύνδρομο ή υψηλού ρίσκου ασταθή στηθάγχη, αφού μπορεί να αποσταθεροποιήσει τον ασθενή.
Σε αντίθεση με το σπινθηρογράφημα του μυοκαρδίου, το δυναμικό υπερηχογράφημα δεν απαιτεί τη χρήση ακτινοβολίας αλλά αντίθετα γίνεται με υπέρηχο, που δεν επιβαρύνει τον ασθενή και είναι ασφαλές να επαναληφθεί σε τακτά χρονικά διαστήματα. Είναι εύκολα διαθέσιμο και μπορεί να πραγματοποιηθεί σε κάθε ασθενή. Βέβαια, καθοριστικός παράγοντας για τη διενέργεια επιτυχημένης μελέτης είναι η σωματοδομή του ασθενούς να επιτρέπει τη λήψη διαγνωστικών εικόνων. Ασθενείς που πάσχουν από Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια ή παχυσαρκία παρουσιάζουν ανατομικές δυσκολίες για τη λήψη καθαρών εικόνων του μυοκαρδίου με υπέρηχο. Για αυτό το λόγο στους ασθενείς αυτούς χρησιμοποιούνται παράγοντες ηχοαντίθεσης, ώστε να είναι πιο ευδιάκριτη η αριστερή κοιλία και να αυξάνεται η διαγνωστική αξία της μελέτης.
Ποια είναι η κατάλληλη προετοιμασία;
Κατά την προετοιμασία του ασθενούς είναι σημαντικό να διακοπούν βραδυκαρδιακά φάρμακα, όπως οι αναστολείς των β-υποδοχέων και οι αναστολείς των διαύλων ασβεστίου, για να είναι εφικτή η «άσκηση» της καρδιάς σε ικανοποιητικό βαθμό και να είναι διαγνωστική η μελέτη. Σε κάποιους ασθενείς η φαρμακευτική αγωγή συνεχίζεται απρόσκοπτα για να διαπιστωθεί η αποτελεσματικότητά της στην καθημερινή δραστηριότητα, όπως για παράδειγμα η βραδυκαρδιακή δράση των β-αναστολέων στην κόπωση.
Κατά τη διάρκεια της μελέτης γίνεται λεπτομερής παρακολούθηση του ασθενούς με συνεχόμενη καταγραφή του ηλεκτροκαρδιογραφήματος και τακτική μέτρηση της αρτηριακής πίεσης καθώς και συζήτηση με τον ασθενή για την εμφάνιση συμπτωμάτων, παράλληλα με τη λήψη υπερηχογραφικών εικόνων. Στην περίπτωση εμφάνισης συμπτωμάτων ή αρρυθμίας, χορηγείται φάρμακο «αντίδοτο» και ο ασθενής παρακολουθείται μέχρι την πλήρη ύφεση των συμπτωμάτων ή τον έλεγχο της αρρυθμίας. Η πιθανότητα εμφάνισης παροξυσμικής κολπικής μαρμαρυγής είναι 1%, ενώ κοιλιακής ταχυκαρδίας είναι πολύ σπάνια (0.1 έως 0.3%). Μετά το πέρας της εξέτασης δεν απαιτείται νοσηλεία και τα αποτελέσματα είναι διαθέσιμα άμεσα.
Ποιο το κόστος; Είναι προσιτές οι τιμές;
Το κόστος της δυναμικής υπερηχογραφίας είναι προσιτό και η εξέταση μπορεί να προγραμματιστεί μετά από συνεννόηση. Είναι ασφαλής για τον ασθενή και μη επεμβατικός τρόπος διερεύνησης ύπαρξης σημαντικών στενώσεων στις στεφανιαίες αρτηρίες καθώς και μέθοδος αξιολόγησης των καρδιακών βαλβιδοπαθειών. Δεν υπάρχει περιορισμός όσον αφορά την επαναληψιμότητα της μελέτης, αφού δεν απαιτεί τη χρήση ακτινοβολίας ή σκιαγραφικών ουσιών που δυνητικά θα μπορούσαν να επηρεάσουν τον ασθενή.