Γράφει ο Επεμβατικός Καρδιολόγος Δρ. Άνταμ Τάλεμπ
Διευθυντής Τμήματος Σύμπλοκης Στεφανιαίας Νόσου – Χρονίων Ολικών Αποφράξεων (CTO), Δομικών Καρδιοπαθειών και Πνευμονικής Αγγειοπλαστικής Ιατρικό Κέντρο Αθηνών
Ο διαθωρακικός υπέρηχος καρδιάς, ή αλλιώς τρίπλεξ καρδιάς, είναι ο πιο διαδεδομένος, επαναλήψιμος, μη επεμβατικός τρόπος απεικόνισης και ποσοτικοποίησης της καρδιακής δομής και λειτουργίας. Η δισδιάστατη υπερηχογραφία παρέχει τομογραφικές εικόνες, για αυτό και απαιτούνται λήψεις από πολλαπλές γωνίες – κατευθύνσεις για την πλήρη απεικόνιση της καρδιάς.
Συνήθως αποτελεί το αρχικό μέσο καρδιακής απεικόνισης κυρίως λόγω της άμεσης διαθεσιμότητας, της μη επεμβατικής φύσης της και της αποφυγής χρήσης ιονίζουσας ακτινοβολίας. Αν δεν μπορεί να δώσει το σύνολο των απαιτούμενων πληροφοριών, συμπληρωματικά χρησιμοποιούνται το διοισοφάγειο υπερηχογράφημα, η μαγνητική τομογραφία καρδιάς και τέλος η αξονική τομογραφία, ανάλογα με τις ανάγκες του κάθε περιστατικού.
Το διοισοφάγειο υπερηχογράφημα είναι πιο επεμβατική πράξη σε σύγκριση με το triplex και απαιτεί τουλάχιστον μέθη, ενώ η μαγνητική τομογραφία δεν είναι εύκολα διαθέσιμη και χρειάζεται ιδιαίτερη εξειδίκευση για την πραγματοποίηση αλλά και την γνωμάτευσή της. Τέλος, η αξονική τομογραφία χρησιμοποιεί ιονίζουσα ακτινοβολία και σκιαγραφική ουσία, που ως μεμονωμένες δόσεις δεν είναι μεγάλες, αλλά όταν συσσωρεύονται μπορούν να επιβαρύνουν σημαντικά τον ανθρώπινο οργανισμό.
Πώς γίνεται το τρίπλεξ καρδιάς;
Διατρέχει ο ασθενής κάποιον κίνδυνο από αυτό; Η θεμελιώδης αρχή του βασίζεται στη μηχανική των ηχητικών κυμάτων. Τα ηχητικά κύματα που χρησιμοποιούνται για ιατρική χρήση είναι αυτά με συχνότητες από 1.000.000 εως 20.000.000 Hz, όταν το ανθρώπινο αυτί μπορεί να επεξεργαστεί κύματα με συχνότητα 20 εως 20.000 Hz. Δεν χρησιμοποιεί ιονίζουσα ακτινοβολία (όπως η αξονική τομογραφία), αλλά κύματα υπερήχων, που δεν έχουν βλαβερές επιπτώσεις στους ιστούς. Η «κεφαλή» του υπερήχου περιέχει πιεζοηλεκτρικούς κρυστάλλους, που παράγουν και υποδέχονται τα κύματα. Μετατρέπουν την ηλεκτρική ενέργεια σε κύματα υπερήχων, τα εκπέμπουν και τελικά τα παραλαμβάνουν, αφού επιστρέψουν, για να δημιουργηθεί τελικά η εικόνα του απεικονιζόμενου οργάνου.
Δεν υπάρχουν γνωστές παρενέργειες στον ανθρώπινο οργανισμό από τη χρήση διαγνωστικών υπερήχων. Η παρατεταμένη χρήση των υπερήχων μπορεί να οδηγήσει τοπικά σε αύξηση της θερμοκρασίας, γεγονός όμως που απαιτεί χρόνο πολλαπλάστιο του απαιτούμενου για την πλήρη απεικόνιση της καρδιάς, ενώ παράλληλα η συνεχής ροή αίματος βοηθά στην αποφυγή του φαινομένου αυτού.
Τι μελετάμε με το υπερηχοκαρδιογράφημα;
Αρχικά, μελετάμε το μυοκάρδιο, δηλαδή την ακεραιότητα του μυ, την ομαλή κίνηση όλων των τοιχωμάτων, το πάχος του μυοκαρδίου και το μέγεθος των κόλπων/κοιλιών της καρδιάς (δηλαδή των «διαμερισμάτων» της). Αν τα τοιχώματα της καρδιάς είναι πεπαχυμένα ή λεπτά, αν κινούνται ομαλά ή είναι δυσκινητικά ή ακινητικά, αν οι κοιλίες ή οι κόλποι είναι διατεταμένοι, είναι όλα στοιχεία που κατευθύνουν στη διάγνωση καρδιοπάθειας και παίζουν καθοριστικό ρόλο στη θεραπεία.
Με το τρίπλεξ καρδιάς, τίθεται και η διάγνωση ελλειμάτων στο διάφραγμα που χωρίζει τους κόλπους ή τις κοιλίες, και επομένως η ύπαρξη ανώμαλης επικοινωνίας των διαμερισμάτων της καρδιάς, που μπορεί να οδηγήσει σε διάταση και σταδιακά σε καρδιακή ανεπάρκεια. Δε σταματάνε εδώ όμως οι δυνατότητες που προσφέρει ο υπέρηχος καρδιάς. Είναι η καλύτερη μέθοδος αξιολόγησης της λειτουργικότητας των βαλβίδων, αφού έχει μεγάλη ευαισθησία στη διάγνωση της στένωσης ή της ανεπάρκειας τους.
Παράλληλα, με τη χρήση του Doppler είναι δυνατή η εκτίμηση των πνευμονικών πιέσεων καθώς και της κλίσης πίεσης διαμέσου μιας βαλβίδας, χωρίς να απαιτείται για διαγνωστικούς σκοπούς η υποβολή του ασθενούς σε επεμβατικές πράξεις, αφού αξιόπιστα δίνει αντίστοιχες πληροφορίες το triplex. Τέλος, μπορούμε να μελετήσουμε το περικάρδιο και τον περικαρδιακό χώρο (που περιβάλλει την καρδιά) για την ύπαρξη υγρού, που σε συγκεκριμένες ποσότητες μπορεί να επηρεάσει τη λειτουργία του μυοκαρδίου, και αν απαιτηθεί παρακέντηση, ο υπέρηχος μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να καθοδηγήσει τη βελόνα στον περικαρδιακό χώρο.
Η διαδικασία πραγματοποίησης ενός υπερηχοκαρδιογραφήματος είναι ιδιαίτερα απλή για τον ασθενή. Δεν απαιτεί κάποια προετοιμασία από μέρους του, ούτε χρειάζεται τροποποίηση η φαρμακευτική αγωγή. Ο ασθενής είναι κατακεκλιμένος στα πλάγια αριστερά και το μόνο που μπορεί να του ζητηθεί είναι να κάνει κάποιες ελεγχόμενες αναπνοές. Η διάρκεια μιας πλήρους μελέτης είναι περίπου 15 λεπτά και με το τέλος της δεν απαιτείται παρακολούθηση. Η εκτίμηση των εικόνων και το τελικό πόρισμα πραγματοποιούνται άμεσα.
Ποιο το κόστος και οι τιμές της εξέτασης;
Το κόστος του τρίπλεξ καρδιάς είναι προσιτό και η εξέταση μπορεί να προγραμματιστεί μετά από συνεννόηση. Είναι ασφαλής, μη επεμβατικός τρόπος αξιολόγησης της λειτουργίας του μυοκαρδίου καθώς και των καρδιακών βαλβίδων. Δεν υπάρχει περιορισμός όσον αφορά την επαναληψιμότητα της μελέτης, αφού δεν απαιτεί τη χρήση ακτινοβολίας ή σκιαγραφικών ουσιών που δυνητικά θα μπορούσαν να επηρεάσουν τον ασθενή. Έτσι είναι εύκολη, για παράδειγμα, η χρόνια παρακολούθηση μιας μετρίου βαθμού στενωμένης βαλβίδας, ώστε όταν γίνει σοβαρού βαθμού να αντιμετωπιστεί, προτού όμως καταστεί επικίνδυνη για τη ζωή ή ακόμα και να παρακολουθείται χρόνια μια βιοπροσθετική ή μηχανική βαλβίδα, σε ασθενή που υποβλήθηκε σε αντικατάσταση μιας βαλβίδας στο παρελθόν.
